Şimpanze “daş,qayçı,kağız” oynamağı öyrəndi

İstənilən cins və yaşlı şimpanze “daş,qayçı,kağız” adlı sadə oyunu öyrənə bilir. Baxmayaraq ki, bu uzun müddət tələb edə bilər, heyvanlar balaca uşaq kimi oyunu öyrənməyə qadirdir.

Yaponiya və Çindən olan tədqiqatçı qrupu şimpanzelərin həcmli naxışları dərk etməsi düşündürürdü. Təcrübə üçün müxtəlif variantlar arasındakı əlaqəni başa düşmək vacib olan məşhur oyundan istifadə olundu: kağız daşı döyür, daş – qayçını, qayçı isə - kağızı. Bu əlaqələr qeyri-xəttidir, buna görə də onları cüt olaraq qruplaşdırmağı başa düşmək lazımdır. Belə kəsişən naxışları öyrənmək ancaq inkişaf etmiş psixoloji xüsusiyyətlər olduqda mümkündür.

Kiot universiteti (Yaponiya) yanında Primatların öyrənilməsi institutunda (Primate Research Institute) yaşayan müxətlif yaşlı və cinsli yeddi şimpanze təcrübədə iştirak etdi. Onlar sensor ekran yerləşən kabinədə otururdular və ekranda göstərilən (oyunun qaydalarına uyğun) iki variantdan ən yaxşısını seçmək üçün məşq edirdilər. Əvvəlcə onlar “kağız-daş”, sonra “daş-kağız”, sonda isə - “qayçı-kağız” ardıcıllığını öyrəndilər. Onlar kombinasiyaları öyrəndikdən sonra onların qarşısında müxtəlif ardıcıllıqda müxtəlif variantlar göstərildi. Yeddi şimpanzedən beşi 307 dəfə təkrarlayandan sonra məsələni orta səviyyədə həll etməyi bacardı.

Nəticələr göstərir ki, şimpanze dövri naxışları qavraya bilər, lakin onlar üçüncünü bir az çətin tanıyır. Bu da onlar üçün dövrü yekunlaşdırmağın çətin olmasını göstərir.

Daha sonra araşdırma qrupu bu oyunu 3-6 yaş arasında 38 məktəbəqədər yaşlı uşağı öyrətdilər. Onlar bunu asanlıqla bacarırdılar: orta hesabla uşaqlar 5 dəfəyə öyrənirdilər. Bununla yanaşı uşaq nə qədər böyük oldusa o qədər məsələni daha dəqiqliklə yerinə yetirirdi. Beləliklə 4 yaşdan yuxarı uşaqlar uğurdan çox bacarığa güvənirdi. Tədqiqatçıların fikrincə bu 4 yaşında uşağın dövri modelləri qavradığı deməkdir.

Araşdırma Primates jurnalında dərc olunub.

Müəllif: Famil Ələkbərov