Aral Gölü

Eklendi: 12 Mart 2019, 09.56 Görüntülendi: 892

Aral Gölü

Aral Gölü (Kazakça: Арал Теңізі (Aral Teñizi); Özbekçe: Orol Dengizi; Rusça: Аральскοе Мοре (Aral'skoye More): Tacikçe: Баҳри Арал (Bahri Aral); Farsça: دریاچه خوارزم (Daryâche-ye Khârazm), Kazakistan - Karakalpakistan (Özbekistan) sınırları içinde olan göldür. Önceki yıllarda 68,000 km² yüzölçümüyle Asya’nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüydü. Son yıllarda aşırı sulama nedeniyle eski yüzölçümünün %90'ını kaybetmiştir.

Küçülme

1960 ile 2014 yılları arasında Aral Gölü'nün daralmasını gösteren bir animasyon.

Sovyetler Birliği döneminde 1960'lı yılların başında, ekonomistler Özbekistan ve Kazakistan'daki pamuk ekiminin yoğunlaştırılması kararını alırlar. Arazileri sulamak için, Aral Gölü'nü besleyen Ceyhun ve Seyhun nehir suları yönlendirilir.

1960'lı yıllardan beri gölü yeterince besleyememektedir. Sıcakların da etkisiyle kuruyan göl alanı %80 oranında küçülmüştür. Göl suları 150 km içeri çekilmiş durumdadır.

Böylece 20 ile 60 km³ tatlı su yönlendirilir ve gölün su seviyesi: 1960'larda senede yaklaşık 20 cm , 1970'lerde senede 50–60 cm ve 1980'lerde senede 80–90 cm azalır. 1989'da ise Aral Gölü ikiye ayrılır: Göçük göl (kuzey) ve Büyük göl (güney). 1960'ta yüzölçümü 68.000 km² olan Aral Gölü, 2005'te 3/4 oranında küçülmüştür.

Gölün küçülmesiyle birlikte suyunun tuz oranı artması da ilerlemektedir. Bu tuzlanmadan dolayı birçok balık türlerinin nesli tükenmiştir.

Gölün balıkçılarının ticari ve ekonomik durumunu düzeltmek adına Hollandalı bir bilim adamının ortaya attığı ilginç fikir üzerine göle, tuzlu suda yaşayan balık türleri yerleştirilmiştir. Şu an gölün balıkçılarının bazıları, örneğin; Kalkan Balığı avıyla geçinmektedir.

Konum

Batı Türkistan’da Özbekistan ile Kazakistan arasındaki gölün büyük kısmı Özbekistan’a dahildir. Asya’nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüdür. Yüzölçümü 64.500 kilometrekare ile 68.700 kilometrekare arasında değişir. Büyüklük sırasına göre; Hazar Denizi, Superior (Kuzey Amerika), Victoria (Afrika) göllerinden sonra gelir.

Jeolojik "Diluvyal devirde" Aral Gölünün yüzeyi daha yüksekte olup güney tarafından Hazar Denizi ile bağlantısı vardı. Karakum, Kızılkum ve Üstyurt çölleriyle çevrilidir. Gölün bulunduğu bölgede yazları çok sıcak geçen kurak bir iklim hüküm sürer. Akarsuların göle su taşımalarına rağmen buharlaşma, gelen sudan daha fazladır. Bu bakımdan göl gittikçe küçülmektedir.

En derin yeri 68 metrelik bir çukurdur. Geri kalan kısmının derinliği 20 metreyi geçmez. Gölün denizden yüksekliği 48, Hazar Denizi'nden yüksekliği 78 metredir. Genişliği 228 ve uzunluğu 420 kilometredir. Tuzluluk derecesi düşüktür (% 0,0103).

Gölün batı kıyıları dik, doğu ve güney kıyıları düz ve yassı, kuzey kıyıları girintili çıkıntılıdır. Aral Gölüne Amuderya ve Siri Derya nehirleri dökülür. Ayrıca etrafındaki yüksek dağların su kaynakları ile beslenir. Etrafı çöl olduğundan göl kenarında şehir yoktur. Göle Taşkent-Orenburg demiryolu yakındır.

Aral Gölü'nde irili ufaklı pek çok ada ve adacıklar vardır. Bol miktarda balık bulunur. Bilhassa sazan balığı bakımından çok zengindir. “Hazar’ı Aral’a Birleştirme Projesi” üzerinde çalışılmaktadır. Bu projeye göre, Obi Irmağı'nın suları Aral’a akıtılarak, Aral Gölü ile Hazar Denizi bir kanalla birleştirilmek istenmektedir.