Çek Cumhuriyeti

Eklendi: 09 Nisan 2019, 10.11 Görüntülendi: 1055

Çek Cumhuriyeti

Çek Cumhuriyeti (Çekçe: Česká republika) ya da resmî kısa adıyla Çekya (Çekçe: Česko , Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.

Tarihî Prag kenti, ülkenin başkenti ve en büyük kenti olmasının yanı sıra, çok ilgi çeken bir turizm merkezidir. Ülke, Bohemya ve Moravya bölgelerinden oluşur ve daha büyük Silezya bölgesinin bir parçasıdır. Çek Cumhuriyeti 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'nin üyesi olmuştur.

Ülkenin dünya çapında tanınan ürünleri kristal, cam işlemeleri ve garnet taşıdır. Bunun yanında, bira gerek üretim gerekse kültür olarak ülkenin en önemli sembollerindendir. Pek çok ülkede yerel bira üreticileri isim haklarını başta Bohemya bölgesine bağlı Plzeň şehri olmak üzere bu ülkeden almıştır.

Tarihçe

Günümüzdeki Çekler'in ataları 5. yüzyılda Karadeniz ve Karpat dağlarından kalkarak Orta Avrupa'ya göç etmiş Slavlardır.

8. yüzyılda bölgede Büyük Moravya Prensliği kuruldu. 874 yılında Çek kökenli I. Bořivoj, Hristiyanlığı kabul ederek Büyük Moravya Prensliği'nden bağımsızlığını ilân etti ve böylece ilk Bohemya devleti ortaya çıktı. I. Bořivoj'un kurduğu Přemyslovců Hanedanı Bohemya'yı orta çağın sonuna kadar yönetti. Orta Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biri olan Bohemya, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.

Mezhep kavgalarından dolayı çıkan 15. yüzyıldaki Hussit Savaşları ve 17. yüzyıldaki Otuz Yıl Savaşları Bohemya halkına büyük zararlar verdi. 16. yüzyıldan itibaren bölge Habsburglar'ın yönetimi altına girdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Bohemya önce Avusturya İmparatorluğu sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca, 1918 yılında Slovakya, Bohemya, Moravya, Silezya, ve Karpat Rutenya birleşerek Çekoslovakya adında bir ülke haline geldiler.

II. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra Slovakya Nazi Almanyası'yla anlaşarak Çekoslovakya'dan ayrıldı. Nihâyet 9. Mayıs 1945tarihinde Sovyetler Birliği ve Amerikan birlikleri ülkeye girerek Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra, 41 yıl boyunca Çekoslovakya Doğu Bloku'nda yer aldı.

Kadife Devrimi (1989)

5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubček, siyâsî bir liberalleşme dönemi başlattı. Ancak Prag Baharı adı verilen bu dönem, aynı yılın 20. Ağustosu'nda Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Romanya hariç) ülkeyi işgal etmesi ile sona erdi. Kasım 1989'da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen kansız bir devrimle kapitalizme dönüş yaptı. 1 Ocak 1993tarihinde ülke barışçı bir biçimde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. Her iki ülkede geniş çaplı ekonomik reformlar yapıldı. Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinde NATO'ya 1 Mayıs 2004 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katıldı. 21 Aralık 2007 tarihi itibarı ile Avrupa vize birliğine dahil edilmiştir.

İdârî yapısı

2000 yılından beri Çek Cumhuriyeti, 13 vilâyet (Çekçe: kraje, tekil kraj) ve başkent Prag'dan . Her vilâyet, kendi meclisine (krajské zastupitelstvo) ve vâlisine (hejtman) sahiptir. Prag'da ise meclis ve başkanlık güçleri, şehir konseyi ve belediye başkanı tarafından yürütülür.

Çek Cumhuriyeti'nin geleneksel illerini ve günümüzdeki idari illerini gösteren harita

İlçelerle beraber harita

Plaka kodu	İl adı Türkçe	İl adı Çekçe	İdari yer	Nüfus (2004 tahmini)	Nüfus (2011 tahmini)
A	Prag ^a	Hlavní město Praha	n/a	1,170,571	1,268,796
S	Merkez Bohemya ili	Středočeský kraj	Prag^b	1,144,071	1,289,211
C	Güney Bohemya ili	Jihočeský kraj	České Budějovice	625,712	628,336
P	Pilsen ili	Plzeňský kraj	Plzeň	549,618	570,401
K	Karlovy Vary ili	Karlovarský kraj	Karlovy Vary	304,588	808,961
U	Ústí nad Labem ili	Ústecký kraj	Ústí nad Labem	822,133	835,814
L	Liberec ili	Liberecký kraj	Liberec	427,563	432,439
H	Hradec Králové ili	Královéhradecký kraj	Hradec Králové	547,296	547,916
E	Pardubice ili	Pardubický kraj	Pardubice	505,285	511,627
M	Olomouc ili	Olomoucký kraj	Olomouc	635,126	628,427
T	Moravya-Silezya ili	Moravskoslezský kraj	Ostrava	1,257,554	1,205,834
B	Güney Moravya ili	Jihomoravský kraj	Brno	1,123,201	1,163,508
Z	Zlín ili	Zlínský kraj	Zlín	590,706	579,944
J	Vysočina ili	Kraj Vysočina	Jihlava	517,153	505,565

^a Başkent.
^b Devlet dairesi yeri.

Çek Cumhuriyeti, çok partili parlamenter sistem ile idâre edilmektedir. Temsilciler meclisinde 200, senatoda 81 vekil bulunmaktadır.

1993’ten 2012’ye kadar cumhurbaşkanı 5 yıllığına meclis tarafından seçiliyor ve en fazla iki dönem görev yapabiliyordu. 2013 yılında ise cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Miloš Zeman doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.

Hükümet, temsilciler meclisine karşı sorumludur. 17 Ocak 2014’te göreve gelen başbakan Bohuslav Sobotka 11. başbakan olarak hâlen görev yapmaktadır. Ülkede % 5 seçim barajı uygulanmaktadır. Temsilciler meclisi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilmektedir. 14 idârî seçim bölgesi bulunmaktadır.

Politik partiler ve seçimler

2013 genel seçimleri

Parti	Oy	%	+/–	Sandalye	+/–
Çek Sosyal Demokrat Partisi (ČSSD)	1,016,829	20.46	–1.62	50	–6
ANO 2011	927,240	18.66	New	47	New
Komünist Parti (KSČM)	741,044	14.91	+3.64	33	+7
TOP 09	596,357	12.00	–4.70	26	–15
Demokratik Yurttaşlık Partisi (ODS)	384,174	7.73	–12.50	16	–37
Doğrudan Demokrasi Partisi (ÚSVIT)	342,339	6.89	New	14	New
Hristiyan Demokratlar Birliği – Çekoslovak Toplum Partisi (KDU-ČSL)	336,970	6.78	+2.39	14	+14

Ordu

Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinden beri NATO üyesidir. Ülke GSYİH'sinin %1,8'ini askerî harcamalara ayırmaktadır.

Ekonomisi

Coğrafya

Çek Cumhuriyeti 51°'nin kuzeyinde bulunan küçük bir bölge dışında 48° ila 51° K enlemlerinde ve 12° ila 19° D boylamlarında yer almaktadır.

Ülkedeki yeryüzü şekilleri bölgesine göre değişmektedir. Batıdaki Bohemya'da genelde yüksek olmayan dağlar tarafından çevrelenen nehir havzaları, tepeler ve platolar bulunur. Ülkenin doğusundaki Moravya ise dağlıktır.

Demografi

Çek Cumhuriyeti Nüfusu
Yıl	Toplam	Artış	Yıl	Toplam	Artış
1857	7.016.531	-	1950	8.896.133	%-16.7
1869	7.617.230	%8,6	1961	9.571.531	%7,6
1880	8.222.013	%7,9	1970	9.807.697	%2,5
1890	8.665.421	%5,4	1980	10.291.927	%4,9
1900	9.372.214	%8,2	1991	10.302.215	%0,1
1910	10.078.637	%7,5	2001	10.230.060	%-0,7
1921	10.009.587	%-0,7	2011	10.436.560	%2,0
1930	10.674.386	%6,6	2016	10.572.427	%1,3

Çek Cumhuriyeti nüfusunun %94,2'si Çekler'den oluşur. Küçük azınlık olarak Slovaklar (%1,9) ve Almanlar (%0,4) vardır. Ayrıca ülkede bir miktar Polonyalı da yaşar. Nüfusun büyük çoğunluğu şehirlerde yaşar. Nüfusun en yoğun olduğu yerler başkent Prag ile Pilsen, Brno ve Ostrava'dır.

Din

Çek Cumhuriyeti AB'de Estonya'dan sonra en büyük ateist nüfusu barındıran ülkedir. Nüfusun %60'ının dinî inancı yoktur. Günümüzde kullanılmayan bazı kilise ve manastırlar konser salonu, müze olarak hizmet vermektedir.